“Ο κύκλος του ψωμιού”

---

Στην παρούσα εργασία συμμετείχαν οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί της Δ΄& Ε΄ Τάξης του Δημοτικού Σχολείου Αγκαθιάς?Κυψέλης, Σχολικού Έτους 2014/2015 στα πλαίσια του μαθήματος της Ευέλικτης Ζώνης.

---

---

Επιμελήθηκαν οι Εκπαιδευτικοί

ΕΛΕΥΘΕΡΟΠΟΥΛΟΥ Χαρούλα
ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ Σωτήριος

Συμμετείχε ο Εκπαιδευτικός
ΤΣΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ Σωτήριος

---

Ε ι σ α γ ω γ ή

Οι νέες ζυμώνουνε ψωμί κι οι γριές πολεμούνε, κι όλοι αρχινούν τραγούδια της δουλειάς το μόχτο ν? αλαφρώσουν?

Νίκος Καζαντζάκης

---

Το  ψωμί

Το ψωμί(άρτος) είναι βασικό είδος τροφίμου με ιδιαίτερη θρεπτική αξία. Ανήκει στην παραδοσιακή διατροφή, ιδιαίτερα αυτής των φτωχών. Το ψωμί (αγγλ. bread) είναι η βασική τροφή στην Ευρώπη, αλλά και στους πολιτισμούς της Αμερικής, της Μέσης Ανατολής (όπου έχει σχήμα πίτας) και της Βόρειας Αφρικής, σε αντίθεση με την ανατολική Ασία, όπου η βασική τροφή είναι το ρύζι. Γνωστό και ως «η ουσία της ζωής», το ψωμί παρασκευάζεται εδώ και 30.000 χρόνια. Θεωρείται η πλέον πλήρης και φτηνή τροφή και θεωρείται βασικό βοηθητικό τρόφιμο σε περιόδους ακραίας διατροφικής ένδειας.

---

Το ψωμί στην αρχαία Ελλάδα 

• Τις διατροφικές συνήθειες των αρχαίων Ελλήνων χαρακτήριζε η λιτότητα, κάτι που αντικατόπτριζε τις δύσκολες συνθήκες υπό τις οποίες πραγματοποιούνταν η ελληνική γεωργική δραστηριότητα. Θεμέλιό τους ήταν η λεγόμενη «μεσογειακή τριάδα»: σιτάρι, λάδι και κρασί.
• Στη βάση της διατροφής των αρχαίων Ελλήνων συναντούμε τα δημητριακά σιτάρι και, σε περιπτώσεις ανάγκης, μείγμα κριθαριού με σιτάρι, από το οποίο παρασκευαζόταν ο άρτος. Τα δημητριακά συνοδεύονταν συνήθως από οπωροκηπευτικά (λάχανα, κρεμμύδια, φακές και ρεβίθια). Η κατανάλωση κρέατος και θαλασσινών σχετιζόταν με την οικονομική κατάσταση της οικογένειας, αλλά και με το αν κατοικούσε στην πόλη, στην ύπαιθρο ή κοντά στη θάλασσα.
• Πληροφορίες για τις διατροφικές συνήθειες των αρχαίων Ελλήνων παρέχουν τόσο οι γραπτές μαρτυρίες όσο και διάφορες καλλιτεχνικές απεικονίσεις: οι κωμωδίες του Αριστοφάνη και το έργο του γραμματικού Αθήναιου από τη μία πλευρά, τα κεραμικά αγγεία και τα αγαλματίδια από ψημένο πηλό από την άλλη.

---

Tο  Όργωμα

• Μόλις έπιαναν οι πρώτες βροχές του φθινοπώρου και μαλάκωνε το χώμα, άρχιζε το όργωμα. Έπρεπε να ετοιμαστεί το χώμα να γίνει αφράτο για να δεχτεί το σπόρο.
• Τότε δεν είχαν μηχανές και χρησιμο-ποιούσαν ζώα για να τους βοηθούν στο όργωμα. Το αλέτρι ήταν ξύλινο και το έδεναν συνήθως σε δυο άλογα ή σε δυο βόδια. Κατά το όργωμα πρόσεχαν να πατάει το ένα ζώο μέσα στο διπλανό αυλάκι, για να γίνεται ίσιο.
  

  Το Αλέτρι

• Στη νέα σύγχρονη τεχνολογία το αλέτρι που τώρα ονομάζεται άροτρο, τοποθετήθηκε σε τροχοφόρο γεωργικό ελκυστήρα (τρακτέρ), το οποίο και το έλκει, αντικαθιστώντας τα ζώα (βόδι, άλογο).

---

Η σπορά

Παλαιότερα η σπορά γινόταν με το χέρι. Άρχιζε στα τέλη του Σεπτέμβρη και τελείωνε το Δεκέμβρη. στις 14 Σεπτεμβρίου, ημέρα του Σταυρού, οι γεωργοί πήγαιναν στην εκκλησία λίγο σπόρο να τον ευλογήσει ο παπάς. Μετά τον έπαιρναν και τον ανακάτευαν με τον υπόλοιπο σπόρο, για να έχουν καλή σοδειά. Άλλοι κρατούσαν αγιασμό και ράντιζαν το σπόρο για να πάρει ευλογία. Αφού τελείωνε το όργωμα, έριχναν το σπόρο με το χέρι. Το σπόρο τον είχαν μέσα σε ένα «δισάκι» (διπλό σάκο), που στη μέση είχε ένα άνοιγμα, για να το κρεμάνε στο λαιμό. Δηλαδή, είχαν ένα σάκο μπροστά και έναν πίσω. Όταν άδειαζε λίγο ο μπροστινός σάκος, έφερναν μπροστά τους τον πισινό σάκο, για να μην κουράζονται από το μεγαλύτερο βάρος του. Αυτό συνεχιζόταν μέχρι να αδειάσουν οι σάκοι, οπότε τους ξαναγέμιζαν.

---

Το σβάρνισμα

• Αφού τελείωνε η σπορά, για να σκεπαστεί ο σπόρος με χώμα, έκοβαν ένα μεγάλο κλωνάρι δέντρου και το σβάρνιζαν στο χωράφι. Αργότερα χρησιμοποιούσαν ξύλινες σβάρνες και τα τελευταία χρόνια σιδερένιες. Μπορούσαν να σπείρουν 2-3 στρέμματα την ημέρα.
  Αφού τελείωνε η σπορά, περίμεναν τις βροχές, για να ποτιστούν τα χωράφια και να βλαστήσει ο σπόρος.
• Σε περιόδους μεγάλης ξηρασίας, μην μπορώντας να κάνουν κάτι άλλο, απευθύνονταν στον ιερέα του χωριού να κάνει λιτανεία. Έπαιρναν τα εικονίσματα και τα λάβαρα από την εκκλησία και πήγαιναν στα χωράφια. Εκεί ο ιερέας διάβαζε ευχές και όλοι μαζί παρακαλούσαν το Θεό να βρέξει.-

---

Ο θερισμός

• Στις αρχές του καλοκαιριού, τα σιτάρια ωρίμαζαν και άρχιζε το θέρος. Τα στάχυα θερίζονταν με τα δρεπάνια, γίνονταν δεμάτια και μεταφέρονταν στα αλώνια. Ο θερισμός είναι η εργασία για τη συγκομιδή των σιτηρών και γίνεται μετά από το ωρίμασμα των καρπών, δηλαδή στα τέλη Μαΐου στις θερμές περιοχές και στα νησιά, τον Ιούνιο στις υπόλοιπες περιοχές και τον Ιούλιο στα ορεινά μέρη.

• Η καλύτερη εποχή για να θεριστεί το σιτάρι, που προορίζεται για να γίνει αλεύρι, είναι όταν οι κόκκοι έχουν σκληρύνει, αλλά μπορούν να κοπούν με το νύχι, και η καλαμιά του σταριού έχει γίνει κίτρινη. Τότε το σιτάρι αποδίδει περισσότερο αλεύρι έχει καλύτερη εμπορική εμφάνιση.
• Η σίκαλη θερίζεται νωρίτερα, γιατί οι κόκκοι της τινάζονται ευκολότερα κι έτσι χάνονται ποσότητες. Όταν τα σιτηρά προορίζονται για σπορά πρέπει να θερίζονται όταν έχουν μεστώσει εντελώς, γιατί με το σπόρο αυτό έχουμε καλύτερο φύτρωμα και τα φυτά γίνονται πιο δυνατά.

• Ο θερισμός γίνεται ή με το χέρι από εξασκημένους εργάτες και εργάτριες ή με θεριστικές μηχανές. Οι εργάτες για το θερισμό χρησιμοποιούν το δρεπάνι, που είναι γνωστό θεριστικό εργαλείο από τα πολύ παλιά χρόνια. Το δρεπάνι αποτελείται από μια ξύλινη λαβή και μια πριονωτή λεπίδα, που έχει το σχήμα μισοφέγγαρου. Ο θεριστής πιάνει με το αριστερό του χέρι μια δέσμη σιτηρών, τα χερόβολα, και με το άλλο, σύροντας το δρεπάνι προς το μέρος του, τα κόβει. Πολλά χερόβολα σχηματίζουν ένα δεμάτι που δένονται από εργάτες που ακολουθούν τους θεριστές. Σήμερα ο θερισμός στα περισσότερα μέρη γίνεται με θεριστικές μηχανές που δουλεύουν με μεγάλη ταχύτητα.

---

Το  Αλώνισμα

• Το αλώνισμα γίνεται στο αλώνι, πέτρινο ή πήλινο, για να είναι σκληρό και βρίσκεται σε ψηλό μέρος, για να γίνεται πιο εύκολα το λίχνισμα. Γύρω – γύρω βρίσκεται περιτείχισμα, για να μη σκορπίζονται οι σπόροι κατά την εργασία του αλωνισμού.

• Το αλώνισμα γίνεται έτσι: Χτυπούν τα στάχυα με πολλή δύναμη, είτε με το χέρι ή με ζώα ή με μηχανές, για να αποχωριστεί ο καρπός από τα υπόλοιπα στελέχη.

• Επειδή με το χέρι το χτύπημα είναι δύσκολο, χρησιμοποιούν εργαλεία, όπως είναι ο κόπανος ή δικάβαλος ή λιοράβδι.

---

Το  Λίχνισμα

• Μετά το χωρισμό του καρπού από τα υπόλοιπα στελέχη, ακολουθούσε το λίχνισμα ή ανέμισμα ή ξανέμισμα. Με την βοήθεια του αέρα, ο καρπός ξεχώριζε και έμενε στο αλώνι, ώστε να μείνει το καθαρό σιτάρι, το οποίο και μετά μετέφεραν σε ειδικές αποθήκες.

---

Αποθήκευση

• Η επόμενη εργασία ήταν το σάκιασμα του καρπού και η αποθήκευση του στα κελάρια, όπου φυλάσσονταν και προστατεύονταν με τη χρήση συγκεκριμένων φυτών (βοτάνων) που απομάκρυναν από τον καρπό τα παράσιτα (ψείρες, σκουλήκια κ.ά.). Το αλώνισμα είναι δύσκολη και σκληρή εργασία. Όταν μάλιστα δε φυσάει αέρας, μπορεί να κρατήσει πολλές μέρες.

---

Το  Άλεσμα ? μύλος

• Στη συνέχεια το σιτάρι το πήγαιναν στο μύλο για να αλεστεί

 

---

Πως φτιαχνόταν το ψωμί στα παλιά χρόνια

• Από το βράδυ της προηγούμενης ημέρας η νοικοκυρά έπιανε το προζύμι. Ένα κομμάτι ζυμάρι που είχε φυλαγμένο στην παγωνιέρα από το ψωμί της προηγούμενης εβδομάδας, το δούλευε με νερό και αλεύρι, έτσι που να γίνει πηκτός χυλός και τον άφηνε κουκουλωμένο με μάλλινη κουβέρτα όλη τη νύχτα. Μ? αυτή τη μαγιά, πολύ πρωί την άλλη μέρα ζύμωνε το ψωμί, το κουκούλωνε και πάλι με την κουβέρτα και το άφηνε να ανεβεί. Ύστερα κράταγε πάλι ένα κομμάτι ζυμάρι (προζύμι), για να κάνει το ψωμί της επόμενης εβδομάδας.

• Με το υπόλοιπο έπλαθε 4-5 μεγάλα καρβέλια (όσα και οι θέσεις της πινακωτής), που ήταν στρωμένη με βαμβακερές πετσέτες καλά αλευρωμένες. Δίπλωνε τις πετσέτες πάνω από τα ψωμιά και σκέπαζε την πινακωτή με την κουβέρτα, για να μην κρυώσει η ζύμη και για να φουσκώσει γρήγορα. Όταν φούσκωνε το ψωμί, έβαζε την πινακωτή στον ώμο και το πήγαινε στο φούρνο. Εκεί άναβε το φούρνο με ξύλα και όταν ο φούρνος πύρωνε, έβαζε με ένα ξύλινο φτυάρι τα ψωμιά.

---

 

Τα οκτώ στάδια παρασκευής ψωμιού στα αρτοποιεία

1. O αρτοποιός αναμιγνύει όλα τα υλικά στο ζυμωτήριο του, αλεύρι, νερό, μαγιά και αλάτι. Η γλουτένη από το αλεύρι σταθεροποιεί το νερό που προστίθεται στο ζυμωτήριο. Η ζύμη γίνεται ελαστική και φυλακίζει μέσα τον αέρα.

2. Όταν ολοκληρωθεί το ζύμωμα, ο αρτοποιός αφήνει το ζυμάρι να ξεκουραστεί μέσα στο ζυμωτήριο. Εκεί ξεκινά η διαδικασία της ωρίμανσης που είναι σημαντική για τη διαμόρφωση της γεύσης του ψωμιού. Η παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα ξεκινά. Μέσω της ωρίμασης ενισχύονται οι ιδιότητες της ζύμης, η οποία γίνεται πιο μαλακή και πιο ελαστική.

3. Όταν η ωρίμαση της ζύμης ολοκληρωθεί, ο αρτοποιός την χωρίζει σε κομμάτια για να δώσει στο καθένα το βάρος που απαιτείται.

4. Στη συνέχεια, με το χέρι ή με ένα μηχάνημα, ο αρτοποιός πλάθει και διαμορφώνει κάθε κομμάτι της ζύμης, δίνοντας του τη μορφή που θέλει να πάρει το ψωμί. Μετά την διαμόρφωση, τα ψωμιά τοποθετούνται σε ειδικά καλαθάκια ή σε ειδικές φόρμες ή σε ειδικές αντικολλητικές λαμαρίνες.

5. Το φούσκωμα είναι μια άλλη περίοδος ωρίμασης. Επιτρέπεται έτσι στη μαγιά να τρέφεται με τα σάκχαρα της ζύμης. Το ζυμάρι να φουσκώσει πριν απελευθερωθεί. Κάθε κομμάτι ζυμαριού τριπλασιάζεται σε όγκο.
6. Εν τω μεταξύ, ο φούρνος ζεσταίνεται. Η θερμοκρασία του φτάνει στους 250°C. Πριν το φούρνισμα, ο αρτοποιός το διαβρέχει ψεκάζοντας το ατμό, ώστε να ψηθεί χωρίς να αποξηρανθεί και η κρούστα του να είναι λεία και χρυσαφένια. Το χαράζει. Αυτές οι ?χαρακιές? επιτρέπουν την απελευθέρωση του διοξειδίου του άνθρακα από τη ζύμη.

---

Δραστηριότητες των μαθητών της Δ΄ & Ε΄ Τάξης στα πλαίσια του μαθήματος της ευέλικτης ζώνης με θέμα τον κύκλο του ψωμιού.

Οκτώβριος 2014

• Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα της παχυσαρκίας γίνεται η επιλογή του θέματος.
• Στη συνέχεια χωρίζουμε την τάξη σε ομάδες και μαζί με τους μαθητές συντάσσουμε και υπογράφουμε το συμβόλαιο της ομάδας. Παίζουμε παιχνίδια και εφαρμόζουμε τεχνικές ενδυνάμωσης της ομάδας.

Tο  συμβόλαιο  της  ομάδας

---

Νοέμβριος  2014

• Τα παιδιά φέρνουν εικόνες από τρόφιμα και όλοι μαζί φτιάχνουν την πυραμίδα διατροφής.
• Συγκεντρώνουμε φρούτα και λαχανικά, τα βάζουμε σε ένα κουτί και αφού κλείσουμε τα μάτια των παιδιών του ζητάμε να βρουν τι είναι. Συζητάμε για την διατροφική αξία του καθενός.

Πυραμίδα  διατροφής

 

 

 

 

---

Δεκέμβριος  2014

• Μιλήσαμε για τα δημητριακά, οι μαθητές έφεραν πληροφορίες και εικόνες.
• Στις 15 Δεκεμβρίου επισκεφτήκαμε την Αμερικάνικη Γεωργική Σχολή Θεσ/νικης, όπου εκεί μάθαμε όλη την διαδικασία που ακολουθείτε από την σπορά έως να φτάσει το ψωμί στο τραπέζι μας (παλιότερα άλλα και τώρα).
• Συμμετείχαμε κάνοντας αναπαράσταση της σποράς, του θερισμού και του λιχνίσματος. Αλέσαμε σιτάρι με το χερόμυλο και ζυμώσαμε ψωμί.
• Είδαμε σύγχρονα αγροτικά μηχανήματα σποράς και θερισμού και τέλος φυτέψαμε το δικό μας σιτάρι, το οποίο πήραμε μαζί μας.
• Τις επόμενες ημέρες στο σχολείο οι μαθητές κατέγραψαν και ζωγράφισαν τις εντυπώσεις τους από την επίσκεψη αυτή.
• Παραμονές Χριστουγέννων, γίνετε συζήτηση γύρω από τα έθιμα της περιοχής μας. Ένα από αυτά είναι και το χριστόψωμο.
• Την επόμενη ημέρα φέρνουμε τα υλικά και ζυμώνουν στο σχολείο.

Επίσκεψη στην Αμερικάνικη Γεωργική Σχολή Θεσ/νίκης

 

---

 

Επίδειξη διαδικασίας παρασκευής ψωμιού

---

 

Ζύμωμα από του μαθητές στο Σχολείο

---

 

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2015

• Αναφερόμαστε στους τόπους καλλιέργειας του σιταριού στην Ελλάδα.
• Βάφουμε το Χάρτη.
• Επίλυση προβλημάτων στα μαθηματικά
• Επίσκεψη σε σούπερ-μάρκετ του χωριού (συζήτηση γύρω από τα συσκευασμένα είδη τροφίμων που έχουν σχέση με το ψωμί)
• Επίσκεψη στο φούρνο του χωριού & ενημέρωση απο τον ιδιοκτήτη του για τον σύγρονο τρόπο παρασκευής ψωμιού.
• Φάγαμε πρωϊνό με ψωμιά που ζυμώσαμε στο φούρνο.
  Καταγραφή εντυπώσεων

---

---

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2015

• Γράψαμε συνταγές για το ψωμί και μιλήσαμε για τα διάφορα είδη του ψωμιού.
• Τα παιδιά στο σπίτι τους μίλησαν με τις γιαγιάδες τους για τον τρόπο που αυτές ζύμωναν, το καταγράψανε και το παρουσιάσανε στην Τάξη.
• Πειραματιστήκαμε με το ζυμάρι (Διατήρηση ποσότητας της ύλης). Μετατροπή της ύλης απο σιτάρι σε αλεύρι με την χρήση μπλέντερ και απο αλέυρι σε ζυμάρι. Σκληρότητα του ζυμαριού με προσθήκη νερού ή με επίδραση αέρα. Αποροφητικότητα υλικών π.χ. Φρυγανια παξιμάδι.

---

ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

• Βρήκαμε αινίγματα, παροιμίες και ποιήματα.
• Κάναμε λεξικό με ερμηνείες λέξεων σχετικές με το θέμα μας.
• Φωτοτυπίες για το μάθημα της γλώσσας.
• Λαϊκό παραμύθι ?Ο Μυλωνάς και ο Γαϊδαρος?.
• Σύνδεση δύο προγραμμάτων ?Ο κύκλος του ψωμιού και ο αθλητισμός στον τόπο μου?, (με ζυμάρι φτιάξαμε διάφορα αντικείμενα που έχουν σχέση με τον αθλητισμό).

---

 

Να σας πω , πώς γίνεται και στον κόσμο δίνεται απ? τον σπόρο το σταράκι το γλυκό ψωμάκι :

πρώτα – πρώτα οι γεωργοί σαν οργώσουνε τη γη μες στη χούφτα σπόρο παίρνουν κι έτσι σπέρνουν.

Τον καλό τον θεριστή τραγουδώντας, γελαστοί
με δρεπάνια που γυαλίζουν στάχυα ολόχρυσα θερίζουν.

Και στ? αλώνι θα στρωθεί, θα τριφτεί, θα πατηθεί
κι ύστερα το καθαρίζουν, πιάνουνε και το λιχνίζουν.

Κι από κει θα φορτωθεί, και στο μύλο θ? αλεστεί κι η μυλόπετρα γυρίζει, άσπρο αλεύρι μας χαρίζει.

Σαν το παίρνει με χαρά η καλή νοικοκυρά,
μες στη σκάφη τ? απιθώνει και ζυμώνει και ζυμώνει.

Κι όταν καλοζυμωθεί, πάει στο φούρνο να ψηθεί,
με το φτυάρι μια του δίνουν μέσα να ψηθεί τ? αφήνουν.

Κι όταν βγει λαχταριστό, ροδοκόκκινο, ζεστό τρώει,
τρώει το παιδάκι το γλυκό, γλυκό ψωμάκι.
(Φ. Σακελλαρίου)

---

Τόσο δεν αγγίζουν
Η φωτιά με το άχτι
Που πένεται ο λαός μου
Του Θεού το στάρι
Στα ψηλά καμιόνια
Το φόρτωσαν και πάει
Μες στην έρμη κι άδεια
Πολιτεία μένει
Το χέρι που μονάχα
Με μπογιά θα γράψει
στους μεγάλους τοίχους
ΨΩΜΙ ΚΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

(Οδυσσέας Ελύτης)

---

Η ειρήνη είναι τα σφιγμένα χέρια των ανθρώπων

είναι το ζεστό ψωμί στο τραπέζι του κόσμου

είναι το χαμόγελο της μάνας.

Μονάχα αυτό.

Τίποτ’ άλλο δεν είναι η ειρήνη.

Και τ’ αλέτρια που χαράζουν βαθειές αυλακιές σ’ όλη τη γης

ένα όνομα μονάχα γράφουν:

Ειρήνη. Τίποτ’ άλλο. Ειρήνη.

(Γιάννης Ρίτσος)

---

Π α ρ ο ι μ ί ε ς   γ ι α   τ ο   ψ ω μ ί

• Αυτή η δουλειά έχει πολύ ψωμί: η δουλειά αυτή είναι σίγουρη ή αποφέρει μεγάλα κέρδη.
• Βγάζω το ψωμί μου: κερδίζω τα απαραίτητα.
• Δουλεύει για το ψωμί του: δουλεύει για τα αναγκαία της ζωής.
• Η βιάση ψήνει το ψωμί, μα δεν το καλοψήνει.: ακόμα κι αν κάνεις κάτι με βιασύνη, πιθανόν να έχεις κάνει λάθος.
• Θα φάει πολλά ψωμιά ακόμη: θα γνωρίσει ή θα βιώσει πολλά.
• Λίγα είναι τα ψωμιά του ή έφαγε τα ψωμιά του: δεν θα ζήσει για πολύ ακόμη.
• Νηστεύει ο δούλος του Θεού, γιατί ψωμί δεν έχει.
• Όταν κοιμάται ο γιόκας μου ψωμί δε μας γυρεύει.
• Στο έδωσε για ένα κομμάτι ψωμί: το έδωσε πολύ φτηνά, με μικρό αντάλλαγμα.
• Φάγαμε μαζί ψωμί και αλάτι: έχουμε ζήσει πολλά μαζί ή είμαστε φίλοι από παλιά.
• ?Γλυκό ψωμί δεν έφαγαν?
• ?Έφαγα ψωμί στο σπίτι σου?.
• ?Να τιμάς το ψωμί που τρως? (Ευχή γονέων στα παιδιά τους)
• ?Για ένα κομμάτι ψωμί το αγόρασα?
• ?Όποιος βαριέται να ζυμώσει πέντε μέρες κοσκινάει?

---

---

---

 

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2015

• Κάναμε το σκιάχτρο που βάζουν στα χωράφια.
• Μιλήσαμε για τα έθιμα του Πάσχα αλλά και για τη θέση του ψωμιού στην Εκκλησία.
• Παιχνίδια που σχετίζονται με το ψωμί?

---

 

«Πινακωτή – πινακωτή»

                                    (παιδικό παιχνίδι από την εποχή του ?60)
Το παιχνίδι αυτό παίρνουν μέρος 10 – 12 παιδιά κυρίως κορίτσια.
Ο βασιλιάς στέλνει ένα από του φρουρούς του και λέει: -Πινακωτή – Πινακωτή.
Η Πινακωτή απαντά. – Έλα από τ? άλλο μου τ? αυτί γιατί είν? η μάνα μου κουφή.
Ο απεσταλμένος του βασιλιά πηγαίνει κουτσαίνοντας στο ένα πόδι από την άλλη μεριά της πινακωτής και ξαναλέει. – « Πινακωτή – Πινακωτή ».
Η πινακωτή πάλι απαντά. – Έλα από τ? άλλο μου τ?αυτί γιατί είν?η μάνα μου κουφή.
  Αυτό γίνεται τρείς φορές
Μετά ο απεσταλμένος του βασιλιά έλεγε στην πινακωτή. – «Πινακωτή, πινακωτή , είπε μου ο βασιλιάς (ν)α μου δώκεις ένα αρνί.
Η πινακωτή του απαντά. – Διάλεξε και πάρε..
Τότε ο απεσταλμένος του βασιλιά τα μυρίζει ένα -ένα και όταν κάποιο δεν του αρέσει λέει.
– «ίφ-φου , ίφ-φου», δηλαδή αυτό βρωμάει.
Όταν κάποιο του αρέσει λέει: -«Μίγχι-μίγχι», δηλαδή αυτό μυρίζει.
Αυτό το αρνί που μυρίζει παίρνει ο απεσταλμένος στο βασιλιά του.
– Ταυτόχρονα όμως η πινακωτή σκεπάζει καλά το αγαπημένο της αρνάκι. Το παιχνίδι συνεχίζεται μέχρι που να μείνει στην αγκαλιά της πινακωτής μόνο το μικρότερο αρνί. Όταν της το ζητά και αυτό, ο απεσταλμένος του βασιλιά, δεν του το δίνει λέγοντάς του ότι είναι το πιο μικρό και είναι η συντροφιά της. Όταν φεύγει, ο απεσταλμένος του βασιλιά, η πινακωτή κοιμάται. Τότε της κλέβουν το αρνάκι και το πηγαίνουν στο παλάτι του βασιλιά που είναι λίγο πιο πέρα. Όταν ξυπνήσει η πινακωτή και δεν βρει το αρνάκι της, πάει στο παλάτι του βασιλιά και το ζητά. Οι φρουροί όμως δεν της το δίνουν. Αυτή τότε πλησιάζει το μέρος που είναι τα αρνάκια της, μυρίζει τα δαχτυλάκια τους και αφού αναγνωρίσει το μικρότερο το παίρνει. Οι φρουροί του βασιλιά την κυνηγούν για να της το πάρουν πίσω. Όταν την πιάνουν αλλάζουν ρόλους και ξαναπαίζουν το παιχνίδι.

---

«Ο  Κ Α Ρ Β Ε Λ Α Σ»

Παίζεται με πολλά παιδιά. Με λάχνισμα βγάζουν δύο, που στέκονται στη μέση, ενώ τα άλλα κάνουν κύκλο γύρω τους.
Το ένα από τα δύο παιδιά λέει στο άλλο, που παίζει το πρόσωπο του καρβελά:

Το ένα παιδί: – Καρβελά, καρβελά, πόσα καρβέλια έχει ο φούρνος
Το άλλο παιδί: – Έντεκα κι ένα καμένο.
Το ένα : – Και ποιος το ?καψε;
Το άλλο : – Ο Βασίλης (λέει όποιο άλλο όνομα θέλει)
Το ένα: – Και με τι θα τον παντρέψουμε;
Το άλλο: – Με τα κοράκια.
Και τότε, όλα τα παιδιά φωνάζουν: -Κρά, κρά ,κρά!!!

Την ίδια στιγμή, δύο παιδιά από την ομάδα ενώνοντας ψηλά τα χέρια τους κάνουν πόρτα και ο Βασίλης βγαίνει από τον κύκλο περνώντας από κάτω. Το παιχνίδι συνεχίζεται με τον ίδιο τρόπο, ώσπου να βγουν όλα τα παιδιά. Κάθε φορά μιμούνται άλλο ζώο: γαϊδουράκι, γάτα, κόκορα ή τρομπέτα κ.τ.λ.

---

Τέλος, πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση του προγράμματος στους γονείς και τους μαθητές του σχολείου